Aleksander Kwaśniewski komentuje wyniki wyborów

1 czerwca 2025 roku prezydentem Polski został wybrany Karol Nawrocki, kandydat popierany przez Prawo i Sprawiedliwość. Wyniki głosowania skomentował na antenie RMF FM były prezydent Aleksander Kwaśniewski. – Jestem zasmucony, nie zaskoczony – powiedział.

W odpowiedzi na pytanie o ewentualne przyspieszone wybory parlamentarne Aleksander Kwaśniewski przewidywał, że prezydent będzie wspierał ten pomysł. Jednocześnie zaznaczył, że głowa państwa nie ma możliwości rozwiązania parlamentu, poza jednym wyjątkiem.

Terminem „rozwiązanie parlamentu” określa się potocznie skrócenie kadencji Sejmu i ogłoszenie nowych wyborów (np. 1, 2, 3). Sprawdziliśmy, w jakich sytuacjach, zgodnie z Konstytucją, jest to możliwe.

Sejm może sam skrócić swoją kadencję

Sejm i Senat wybierane są na czteroletnie kadencje (art. 98 ust. 1 Konstytucji). Ostatnie wybory parlamentarne odbyły się w 2023 roku, a kolejne czekają nas więc dopiero w 2027 roku.

Konstytucja pozwala Sejmowi skrócić swoją kadencję. Wystarczy do tego uchwała podjęta większością co najmniej 2/3 ustawowej liczby posłów – czyli 307. Oznaczałoby to także wcześniejsze wybory do Senatu (art. 98 ust. 3). 

Nawet gdyby zagłosowali za tym wszyscy posłowie PiS, Konfederacji, Wolnych Republikanów, Razem, PSL, Polski 2050, Trzeciej Drogi i Lewicy – wciąż mieliby za mało głosów, bo 300. Jeśli jednak udałoby się zebrać odpowiednią większość, prezydent musiałby zarządzić nowe wybory (art. 98 ust. 5).

Gdy nie ma budżetu, prezydent też może skrócić kadencję Sejmu

Zgodnie z Konstytucją również prezydent może skrócić kadencję Sejmu, ale tylko w określonych przypadkach. Przedtem powinien zasięgnąć opinii marszałków obu izb parlamentu (art. 98 ust. 4).

Jednym z takich przypadków, jak wskazał Aleksander Kwaśniewski, są problemy z przyjęciem budżetu. Rada Ministrów powinna najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku przedkładać Sejmowi projekt ustawy budżetowej na kolejny rok (art. 222). 

Prezydent nie może zawetować budżetu

Zaznaczmy: według Konstytucji prezydent może – ale nie musi – zarządzić w tej sytuacji skrócenia kadencji. Ponadto wystarczy, że Sejm przedłoży ustawę prezydentowi, by uniknąć przyspieszonych wyborów. Prezydent nie może zawetować ustawy budżetowej. Może on jedynie poprosić Trybunał Konstytucyjny o zbadanie zgodności ustawy z Konstytucją (art. 224).

W sytuacji gdy zacznie się nowy rok kalendarzowy, a prezydent wciąż nie podpisze ustawy budżetowej, rząd może działać na podstawie projektu tej ustawy (art. 219 ust. 4). Jeśli projekt okaże się niezgodny z Konstytucją, to jak wskazują eksperci, rząd tymczasowo traci możliwość dokonywania wydatków i musi poprawić ustawę. Nawet jednak w takiej sytuacji Konstytucja nie daje prezydentowi możliwości skrócenia kadencji Sejmu.

Prezydent musi skrócić kadencję Sejmu w jednej sytuacji

Drugi przewidziany w Konstytucji przypadek, w którym prezydent skraca kadencję Sejmu, jest związany z wyłanianiem rządu. Przed podjęciem takiej decyzji muszą się wyczerpać wszelkie przewidziane w prawie możliwości:

• Sejm nie udzieli bezwzględną większością głosów wotum zaufania premierowi, którego wskazał prezydent (art. 154 ust. 1–2),
• Sejm sam nie wybierze premiera i rządu bezwzględną większością głosów (art. 154 ust. 3),
• Sejm nie zaakceptuje także zwykłą większością głosów kolejnego premiera wskazanego przez prezydenta (art. 155 ust. 1).

Konstytucja nie daje prezydentowi tym razem „możliwości” skrócenia kadencji Sejmu. Głowa państwa musi to zrobić, gdy wspólnie z Sejmem nie wybierze nowego premiera w ramach wyżej opisanych kroków (art. 155 ust. 2).

Premiera może zabraknąć także w trakcie kadencji Sejmu

Przedstawiony wyżej scenariusz jest możliwy na początku każdej kadencji Sejmu, gdy dotychczasowy premier składa dymisję i trzeba wybrać nowego (art. 162 ust. 1). Może się jednak zdarzyć, że premier złoży dymisję w trakcie kadencji: 

• gdy poprosi o wotum zaufania i go nie otrzyma lub
• gdy Sejm wyrazi wotum nieufności wobec rządu lub
• gdy premier sam zrezygnuje z urzędu (art. 162 ust. 2).

Jak wiemy, Donald Tusk zapowiedział, że po przegranych wyborach prezydenckich zawnioskuje o udzielenie wotum zaufania dla Rady Ministrów, której jest szefem. Głosowanie nad tym wnioskiem ma odbyć się 11 czerwca.

Posłowie mają też możliwość złożyć wniosek o wyrażenie wotum nieufności dla rządu. Do zgłoszenia takiego wniosku wystarczy 46 posłów, a do jego przyjęcia – poparcie większości całego Sejmu. Wnioskodawcy muszą jednak przy tym wskazać kandydata na nowego premiera (art. 158 ust. 1).

Kontroluj polityków!

Patrz władzy na ręce i wspieraj niezależność.

Wpłacam