Upadłość konsumencka dla wybranych

Upadłość konsumencka to potoczne określenie postępowania upadłościowego wobec osób fizycznych, które nie prowadzą działalności gospodarczej. Przepisy dotyczące upadłości konsumenckiej w Polsce weszły w życie w marcu 2009 roku, po uchwaleniu ustawy przez Sejm w listopadzie 2008 roku.

Autorzy projektu wskazywali, że celem nowych przepisów jest umożliwienie oddłużenia osobom, które nie prowadzą działalności gospodarczej, i ułatwienie im „nowego startu w życiu”. Zastrzeżono jednak wtedy, że przepisy skonstruowano tak, żeby skorzystanie z upadłości konsumenckiej było dostępne jedynie w wyjątkowych okolicznościach.

Pierwsza liberalizacja przepisów

W 2014 roku grupa posłów z klubu Platformy Obywatelskiej zaproponowała wprowadzenie zmian w prawie upadłościowym. Politycy uzasadniali je potrzebą usprawnienia procesu oddłużania. Argumentowali, że cele, dla których wprowadzono upadłość konsumencką – czyli ograniczenie wykluczenia społecznego, włączenie zadłużonych osób do legalnego obrotu gospodarczego oraz przyspieszenie ściągania wierzytelności – nie zostały osiągnięte­­­­­­­­­­­­­­­ (s. 14). 

Sejm przyjął ustawę i z końcem 2014 roku weszła ona w życie. Wprowadzono wówczas szereg ułatwień. Wśród najważniejszych zmian wymieniono: 

• mechanizmy utrudniające sądom odrzucenie wniosków o ogłoszenie upadłości,
• państwową pomoc w opłaceniu kosztów postępowania,
• przepisy zabezpieczające prawo do zachowania części majątku.

Kolejne ułatwienia wprowadzone przez rząd Zjednoczonej Prawicy

Kolejne zmiany w prawie upadłościowym zaproponował rząd Zjednoczonej Prawicy w 2019 roku. Przyjęta wówczas ustawa wprowadziła od 2020 roku nowe reguły, w tym m.in. możliwość ogłoszenia upadłości jedynie na podstawie stwierdzenia niewypłacalności dłużnika. Dopiero po ogłoszeniu upadłości konsumenckiej sąd miał rozpatrywać przyczyny tej sytuacji. 

Dodatkowo zmniejszono formalności związane z procesem oddłużenia, co miało na celu ułatwienie dostępu do procedury upadłości konsumenckiej szerszej grupie osób.

„Do tej pory sądy oddalają nawet połowę wniosków o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Opracowane w Ministerstwie Sprawiedliwości rozwiązania radykalnie zmieniają taki stan rzeczy, z korzyścią dla zwykłego obywatela” – przekonywało Ministerstwo Sprawiedliwości.

Ile osób ogłosiło upadłość konsumencką?

Według najbardziej aktualnych danych, udostępnionych przez Centralny Ośrodek Informacji Gospodarczej, w ubiegłym roku ogłoszono 21 187 upadłości konsumenckich. A łącznie przez ostatnie dwa lata: 42 187.

Od 2015 roku, czyli od czasu, gdy obowiązują nowe złagodzone przepisy, upadłość konsumencką ogłosiły 115 693 osoby. Z roku na rok liczba ogłoszonych upadłości wzrasta, z wyjątkiem 2022 roku, kiedy wystąpił spadek o 2 583. Dostępne dane przedstawiliśmy na poniższym wykresie. 

Dwa lata czy rok?

Karol Nawrocki, kandydat na prezydenta popierany przez PiS, podczas spotkania wyborczego w Wejherowie poruszył temat liczby upadłości konsumenckich. Nawrocki podał nieprawidłową liczbę osób, które ogłosiły upadłość konsumencką w ciągu ostatnich dwóch lat. Było ich 42 187, a nie 21 000. 

Możliwe, że kandydat PiS się przejęzyczył – wcześniej mówił o deficycie budżetowym w perspektywie dwóch lat rządów premiera Tuska. Jeżeli jednak chciał przywołać dane za 2024 rok, żeby wskazać, że po zmianie rządu liczba upadłości konsumenckich znacząco wzrosła, to również jest to nieprawda. 

Wzrost między ostatnim rokiem rządów premiera Morawieckiego a pierwszym rządem Tuska wyniósł 187 osób, czyli niecały 1 proc. Dla porównania: liczba upadłości konsumenckich między 2015 rokiem (ostatnim przed objęciem władzy przez PiS) a 2023 rokiem (gdy zmienił się rząd) była wyższa o 18 888 osób, czyli o 894 proc.

Wzrost liczby upadłości konsumenckich był oczekiwany przez PiS

Należy także odnotować, że rząd Zjednoczonej Prawicy spodziewał się wzrostu liczby ogłoszonych upadłości konsumenckich, gdy wprowadzał zmiany liberalizujące prawo upadłościowe. 

Trzy miesiące po wejściu w życie nowych przepisów, w odpowiedzi na interpelację poselską, przedstawicielka Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wskazywała, że o ile w niektórych przypadkach procedura upadłości konsumenckiej może stanowić pole do nadużyć, o tyle projektowano ją jako „systemowy środek przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu”. 

Upadłości przedsiębiorstw oraz długi Polaków

Dane dotyczące upadłości konsumenckiej nie przedstawiają bezpośrednio sytuacji małych i średnich przedsiębiorstw. 

Jeżeli chodzi o nieterminowe spłacanie zadłużeń, to Raport InfoDług informował, po przeanalizowaniu danych od września 2023 do września 2024 roku, że nieopłacone na czas zobowiązania Polaków osiągnęły rekordową kwotę 86,5 mld zł. Niemniej autorzy raportu wskazali, że tempo wzrostu zadłużenia zmniejszyło się z 8,4 proc. do 3,5 proc., a liczba osób, które nie płacą zobowiązań na czas, spadła o 116 790 osób. 

Program Fact-Checking and Countering Disinformation: Poland’s 2025 Presidential Election jest prowadzony przez Stowarzyszenie Demagog dzięki wsparciu EMIF zarządzanemu przez Calouste Gulbenkian Foundation. Wyłączna odpowiedzialność za wszelkie treści wspierane przez European Media and Information Fund (EMIF) spoczywa na autorach i niekoniecznie musi odzwierciedlać stanowisko EMIF i Partnerów Funduszu, Calouste Gulbenkian Foundation i European University Institute.

Kontroluj polityków!

Patrz władzy na ręce i wspieraj niezależność.

Wpłacam